Tầng tuệ 5: Quán diệt

Bạn thấy mọi thứ vỡ vụn ngay khi sinh khởi, như tấm gương rạn nứt tan tành thành ngàn mảnh. Thân và tâm không còn gì ngoài dòng chảy diệt – diệt – diệt liên tục, không bám víu, không kiểm soát. Sự chắc chắn giả tạo về cái “tôi” bị nghiền nát. Ai yếu bóng vía sẽ hoảng sợ!

Tito:
Em MúcMúc, hôm nay anh muốn bàn với em một đề tài hết sức quan trọng và cũng rất thâm sâu: tầng tuệ giác thứ 5 trong tiến trình thiền quán Vipassana của Phật giáo Nguyên Thủy. Anh biết em dạo gần đây đang dán mắt vào đủ thứ tài liệu về vi diệu pháp, nên giờ mình cùng nhau “tranh cãi” một trận cho ra ngô ra khoai xem rốt ráo cái tầng tuệ giác thứ 5 này thực chất là gì, có tác dụng như thế nào, vì sao dễ bị ngộ nhận, và phương pháp tu tập ra sao, được không?

MúcMúc:
Trời ơi, anh Tito, anh cứ đùa. Chuyện tu tập vốn phức tạp, giờ thêm mấy tầng tuệ giác – ôi em cảm thấy chóng mặt. Nhưng mà cũng hay đấy, vì em cũng nghe nói rằng tầng tuệ giác thứ 5 thường được gọi là Tuệ Biến Mất hay Tuệ Diệt (Bhanga Ñāṇa), tức là giai đoạn thiền sinh thấy rõ sự tan rã của các hiện tượng. Ở đây, có người bảo nó là “tầng tuệ giác thấy sự diệt đi của thân và tâm rất rõ”, đôi khi kéo theo những trạng thái lạ lùng. Anh cho em “khai hỏa” trước đi. Em đang “nóng máy” rồi!

Tito:
Em nói đúng, theo truyền thống 16 tầng tuệ (vipassanā-ñāṇa), tầng thứ 5 được gọi là Bhanga Ñāṇa, tạm dịch là “Tuệ Thấu Rõ Sự Tan Rã” hay “Tuệ Diệt”. Trong các giai đoạn đầu, thiền sinh thấy được danh sắc (tầng 1, 2), rồi thấy rõ đặc tính vô thường, khổ, vô ngã qua tuệ udayabbaya (tầng 4) – tức Tuệ về sự sinh và diệt. Nhưng sang đến tầng 5, thiền sinh bắt đầu “nhúng” sâu hơn nữa vào tánh vô thường, nhất là khía cạnh diệt đi, tan rã.

Hồi xưa, trong Vi diệu pháp cũng có mô tả chi tiết các giai đoạn tâm sở khởi lên và diệt đi với tốc độ cực nhanh. Ai quán sát tường tận sẽ thấy vạn pháp chẳng hề bền chắc, chỉ nhá lên rồi tắt, xoẹt một cái là hết, cái sau thế chỗ cái trước, như dòng thác xiết vậy.

MúcMúc:
Khoan, để em nhảy vào. Liên hệ một chút với khoa học thần kinh hiện đại nhé. Em đọc tài liệu về “Neuroplasticity” – tính dẻo của não bộ – cho rằng khi mình tỉnh giác và quan sát các hiện tượng thân-tâm, các nơ-ron thần kinh thay đổi kết nối. Người ta nghiên cứu thiền giả Vipassana, chụp fMRI, MEG… Tất cả cho thấy khi họ quán sát tỉ mỉ từng khoảnh khắc thân-tâm, những vùng não liên quan đến nhận thức, cảm xúc thay đổi hẳn.

Trường hợp “tầng tuệ thứ 5” – do sự chú ý sắc bén vào tiến trình diệt đi, ta đột nhiên nhận ra bất kỳ cảm thọ, suy nghĩ, xúc chạm… cái gì cũng đùng một cái rồi tan biến. Thậm chí có thể xuất hiện các ảo giác chớp lóe, sáng rực, hoặc “những pha rợn người”, do não bộ “reset” nhanh. Em nói thế không biết có hợp ý anh không?

Tito:
Chuẩn luôn. Rất nhiều người thiền khi chạm giai đoạn này mô tả các trạng thái kiểu như đột nhiên cảm thấy cơ thể “rỗng” hay “như sắp sụp đổ vào hư không”. Một số báo cáo có “phóng tia sáng”, “những tiếng nổ lụp bụp trong đầu” hoặc rung chuyển. Đây hoàn toàn ăn khớp với dữ liệu khoa học thần kinh về sự tái cấu trúc synapse, thay đổi các sóng não khi ta quán sát vô thường một cách cực kỳ tinh tế.

Nhưng trong truyền thống Nguyên Thủy, chắc em biết ông Phật cũng có những lời kinh giải thích rằng khi quán thấy sự diệt tận của các hành, hành giả sẽ dần bớt tham ái, bớt dính mắc. Trong Kinh Tương Ưng Bộ (Samyutta Nikaya), chương duyên khởi, ông Phật nhắc nhiều lần về tiến trình sanh diệt, sanh diệt.

MúcMúc:
Thế mục đích chính khi tiếp cận tầng tuệ giác thứ 5 này là gì, hả anh? Em thấy mấy người bạn hay khoe “Ôi, tớ đạt tới bhanga ñāṇa, tớ rung người như điện giật.” Em ngờ rằng họ bị ngộ nhận, thích “sưu tầm” trải nghiệm, chứ không thực sự nắm được cốt lõi tu tập.

Tito:
Đúng luôn. Mục đích sâu xa của tuệ giác thứ 5 không phải để sưu tầm cảm giác kỳ lạ. Nó nhằm cho ta thấy tận tường sự thực vô thường – đặc biệt nhấn mạnh khía cạnh tan rã của danh sắc. Ta thoáng biết, một cách không thể chối cãi, rằng mọi thứ đều đang tan biến từng sát-na. Khi nào nhận ra thực sự, hành giả sẽ cắt giảm mạnh mẽ tham ái, vốn dựa trên tưởng “mọi thứ còn hoài” hay “cái này là của tôi”.

Tuy nhiên, rõ ràng là giai đoạn này cũng ẩn chứa nhiều “bẫy” nếu ta chưa vững vàng. Có những thiền sinh rơi vào hoang mang, sợ hãi vì thấy “chết chóc mọi nơi”. Có người lại hưng phấn “Ồ, tôi thấy những ánh sáng vi diệu, vậy tôi đã đắc đạo chăng?” – Ngộ nhận tràn lan.

MúcMúc:
Em cũng từng rơi vào ngộ nhận kiểu “Ồ, rung lắc, chóng mặt, ấy là chứng tỏ mình đột phá tâm linh”. Trong khi đôi lúc, đó chỉ là cơ chế cơ thể giải phóng căng thẳng, chứ chưa chắc ta đã tuệ quán gì đâu.

Anh Tito, nếu có thể tóm tắt thì mục đích là: (1) thấy rõ ràng tính vô thường, cắt đứt dần tham ái, (2) chuẩn bị cho những tuệ quán cao hơn như tuệ khổ, tuệ vô ngã, (3) tiến dần đến an lạc, giải thoát. Vậy tác dụng cụ thể của tầng này là làm hành giả bùng lên nhận thức “Có sinh ắt có diệt, thực sự không có gì kiên cố cả”. Từ đó, người ta buông xả được rất nhiều. Đúng không anh?

Tito:
Chuẩn. Tác dụng của nó là làm rung chuyển cái niềm tin “cái ta” bền chắc. Chính vì rung chuyển mạnh, nên thiền sinh có thể bất ổn. Lúc này, nếu không có Thiền sư hướng dẫn, hoặc sách vở, kinh điển giải thích, có thể rơi vào sợ hãi hay ảo tưởng.

Do đó, các ngộ nhận phổ biến:

  1. Cho rằng rung lắc, sáng chói, các hiện tượng thần bí là đã “đắc quả Arahant”. SAI RỒI. Chỉ mới là biểu hiện tự nhiên của thân-tâm khi nhận ra vô thường sâu hơn.
  2. Lo sợ hãi hùng, tưởng mình điên. Một số người gặp rung động quá mãnh liệt, họ sợ. Thật ra, đây chỉ là quá trình “chuyển hóa sinh lý – tâm lý” chứ không phải tâm thần.
  3. Nghĩ rằng không cần tu gì nữa vì “thấy vô thường quá rồi, sống buông thả luôn.” SAI LẦM. Thấy vô thường cần song hành với giữ giới, định, tuệ, chứ không rơi vào lối sống phóng túng.

MúcMúc:
Hay quá! Vậy các phương pháp tập để đi vững vàng qua tầng tuệ thứ 5 là gì, anh?

Tito:
Trước hết, ta nói chung vẫn thực hành thiền Vipassana chính thống:

  1. Xây dựng nền tảng giới và định (sīla và samādhi) trước, để tâm được vững.
  2. Quán sát từng sát-na: ban đầu là quán theo hơi thở (Anapanasati) hoặc quét thân (Mahasi, Goenka…); dần dần, khi tâm ổn định, sự tinh vi sẽ tăng, ta bắt gặp bản chất sinh diệt liên tục.
  3. Khi vào giai đoạn Tuệ Diệt (tầng 5), nên duy trì chánh niệm liên tục, không “rượt đuổi” hiệu ứng lạ, cũng không hoảng sợ.
  4. Luôn quay về hơi thở hoặc đề mục chính khi thấy mình lung lay.

Thêm nữa, trong Kinh Đại Niệm Xứ (Trường Bộ, số 22), ông Phật chỉ rõ cách thức quán thân, thọ, tâm, pháp. Nương vào tứ niệm xứ liên tục thì chính cái tuệ thấy vô thường này sẽ mở ra tự nhiên, không cần “diễn trò” gì cả.

MúcMúc:
Đấy, em muốn hỏi thêm: Ở tầng 5, khi đã thấy sự diệt mạnh mẽ, nhiều người mô tả “mọi thứ chỉ còn là những rung động nhỏ xíu,” “thế giới như một chuỗi quantum jump – nhảy lượng tử.” Nghe giống vật lý lượng tử phết: electron xuất hiện và biến mất, hạt ảo, vũ trụ giãn nở. Mình có thể “bắc cầu” sang triết lý Phật giáo chăng?

Tito:
Đừng “bắc cầu” quá đà, nhưng ừ, cũng thú vị đấy. Nhà vật lý Werner Heisenberg từng nói: “Khi bạn đi sâu vào cấu trúc vi mô, mọi khái niệm chắc chắn đều tan rã.” Tương tự, khi thiền sinh “zoom in” vào thực tại thân-tâm, họ thấy tất cả chỉ là các dao động, không có “thực thể” cố định.

Nói như cơ học lượng tử, hạt – sóng thay phiên, khái niệm “vị trí xác định” hay “bản thể” rất mơ hồ. Trong Vipassana, ta chứng nghiệm ngay trong thân-tâm: nó “có đó” rồi tan biến. Tuệ thứ 5 chính là cánh cửa cho ta “thấy” sự tan biến ấy rõ ràng chứ không còn là lý thuyết.

MúcMúc:
Nhưng ngộ là, em thấy nhiều người ở giai đoạn này bị kẹt trong ảo giác, quên mất cái cốt lõi là quán chiếu khổ, vô thường, vô ngã. Tức là thay vì rốt ráo chuyển hóa tham ái, họ đâm ra “khoái” cái rung lắc, “khoái” cảm giác mình “đặc biệt” vì thấy “vũ trụ rung động.” Thế là dính mắc vi tế.

Vậy cách vượt qua? Vẫn quay về hả anh?

Tito:
Ừ. Thiền sư là người dặn dò: “Nếu rung lắc, cứ để rung, tâm ghi nhận rung. Nếu ánh sáng chớp, cứ ghi nhận ánh sáng, rồi trở về đề mục chính.”. Giai đoạn này giống như “nhiều pháo hoa” bắn ra – nếu mình hùa theo thì lạc hướng. Phải giữ tâm bình thản, không chê, không mê.

Có một đoạn trong Kinh Trung Bộ (MN 20 – Kinh Tợ Sống Sót), ông Phật dạy: Khi các “tạp niệm” hoặc hiện tượng lạ xâm chiếm, hành giả vẫn kiên định quay lại chánh niệm, không đánh mất mình trong đó.

MúcMúc:
Anh ơi, em còn nghe người ta nói, qua tầng này thì tâm thái sẽ có sự “trầm lắng” hơn hẳn, bớt mấy thứ dính mắc vớ vẩn. Nhiều lắm!

Nhưng anh cũng nói “có thể xuất hiện sợ hãi, hoang mang” mà, vậy tầng tuệ thứ 5 có phải “mở ra an lạc” như em nghĩ không?

Tito:
An lạc còn xa, cưng ạ. Hãy nhớ, liền sau Tuệ Diệt (tầng 5) là các giai đoạn 6, 7, 8… – Tuệ Sợ Hãi (Bhaya Ñāṇa), Tuệ Nguy Hiểm (Adīnava Ñāṇa), Tuệ Chán Nản (Nibbida Ñāṇa)… Tức là, sau khi thấy sự tan rã, ta còn sốc vì “Trời ơi, mọi thứ tan nát,” liền nảy sinh sợ hãi, thậm chí chán ghét. Phải đi qua loạt cảm giác này mới đến “xả” và “thăng hoa.”

Tuy nhiên, so với giai đoạn trước, người ta bắt đầu “chín chắn” hơn, không còn ngây ngô ôm lấy những thứ vô thường mong manh. Thế nên “an lạc” hay “khinh an” có thể lóe lên chốc lát. Rồi vẫn còn đường dài để “bứng” gốc tham sân si.

MúcMúc:
Em rõ rồi. Vậy, tóm gọn “tác dụng” của tầng tuệ thứ 5:

  1. Giúp hành giả chứng nghiệm sâu tính vô thường.
  2. Dẫn đến buông xả mạnh hơn.
  3. Mở đường cho các tuệ quán tiếp theo.
    Còn “ngộ nhận” hay “cạm bẫy” là:
  4. Xem các hiện tượng kỳ lạ như đích đến.
  5. Sợ hãi, hoang mang, hoặc hiểu lầm đã đắc “chi đó.”
  6. Buông lung, nghĩ vô thường nên chẳng cần giữ gì nữa.

Còn “phương pháp tu tập”:

  • Dựa trên tứ niệm xứ, gốc giới-định-tuệ, quán vô thường tỉ mỉ, khi có rung lắc, ảo giác vẫn giữ chánh niệm.
  • Tham khảo Kinh tạng (Kinh Đaị Niệm Xứ, Kinh Tương Ưng, Kinh Trung Bộ, v.v.)
  • Có sự hướng dẫn của thầy hoặc kinh nghiệm lâu năm.

Tito:
Khá đầy đủ. Nếu em muốn “chất” hơn, anh bổ sung thêm:

  • Vi diệu pháp, mô tả bốn giai đoạn tâm lộ: sanh, trụ, diệt, tiệm diệt. Tới “bhanga” là tập trung vào diệt, hầu như triệt tiêu ý niệm “tôi đang thấy” mà chỉ có “diệt – diệt – diệt.”

  • Về Phật ngôn, trong một số chỗ, ông Phật gọi tiến trình ấy là “thấy bóng đèn vụt tắt giữa hư không.” (Ví dụ, Kinh Tương Ưng – Phẩm Uẩn, ta có đoạn ví các hành như đốm mưa rơi, như bọt nước. Quán kỹ sẽ thấy chúng tan biến liên tục.)

  • Muốn tiến lên từ đó, ta phải kết hợp “nhận rõ khổ” – do bất cứ cái gì vô thường đều không đáng bám víu. Tâm trí dần “rỗng rang,” chứ không phải hốt hoảng.

MúcMúc:
Nhưng em có nghe có một số người, khi tới giai đoạn này, nếu tâm lý không vững vàng, dễ nảy sinh trầm cảm nhẹ hoặc khủng hoảng hiện sinh kiểu: “Nếu cái gì cũng diệt, vậy sống làm chi?” Hay “Cả thế giới này đều hư ảo, chán quá.” Làm sao để ngăn những cơn khủng hoảng này?

Tito:
Chính xác, có. Nên anh mới nói, sau giai đoạn diệt này, thiền sinh thường chạm sang tuệ sợ hãi, tuệ nguy hiểm, tuệ chán ghét… Lúc đó tâm có thể cực kỳ “down mood.” Họ có thể rơi vào “khủng hoảng hiện sinh.”

Cách ngăn ngừa hay xử lý:

  1. Trước khi thiền cường độ cao, cần chuẩn bị tâm lý, có căn bản phước lành, hiểu giáo lý.
  2. Khi khủng hoảng, học cách trở về thực tại: Em bé mượn “cơn giông bão” này để trui rèn mình. Ghi nhận sợ hãi, ghi nhận chán nản, nhưng đừng “thần thánh hóa” nó.
  3. Trao đổi với thiền sư hoặc người có kinh nghiệm.
  4. Duy trì đời sống quân bình, ăn uống, ngủ nghỉ hợp lý. Tinh tấn nhưng không ép xác thái quá.

MúcMúc:
Hiểu. À, với em, em thấy khi áp dụng thiền quán Vipassana vào đời sống thường ngày, chúng ta quan sát vô thường của mọi cảm xúc: vui đến rồi vui mất, buồn đến rồi buồn mất… Nhiều lần quán như thế, đến tầng 5, coi như “bắt đầu bừng tỉnh” rõ rệt. Em “cảm” rồi. Nhưng kiểu tri thức thì em nắm, còn muốn thực sự “sống với nó” chắc em phải miệt mài luyện.

Đúng là vẫn cần tu tiếp, không thể vừa thấy tan rã mà đã hết sạch phiền não.

Tito:
Chính thế. Vipassana đâu phải cây đũa thần. Khi chạm bhanga ñāṇa, em mới gọi là “trung cấp” trong lộ trình 16 tầng tuệ. Đỉnh cao còn ở phía trước.

Dẫu vậy, lợi ích của tầng 5 rất lớn:

  • Tri kiến vô thường không còn là “một ý niệm hời hợt” mà là kinh nghiệm sống.
  • Tâm bắt đầu “chững” lại, bớt mấy ham muốn hời hợt, bớt cãi vã vô duyên, bớt chạy theo danh vọng.
  • Tuy nhiên, thi thoảng em có thể thấy đầu óc chán nản do vẫn còn “nhìn đâu cũng tàn lụi.” Rồi phải tiếp tục tu, quán khổ, quán vô ngã, dần dần xả được.

MúcMúc:
Anh Tito ơi, còn một vấn đề: Em thấy trong Kinh Tăng Chi Bộ (Anguttara Nikaya), có một số bài nhắc đến việc tu tập để “thấy rõ vô thường của lục căn, lục trần, lục thức” – ý rằng khi ta luôn quan sát, ta thấy từ lúc duyên khởi đến lúc tan hoại. Nhiều người bảo đấy chính là cốt lõi chung của Vipassana. Vậy thì phân chia 16 tầng tuệ có cứng nhắc quá không, hay chỉ là khung tham khảo?

Tito:
16 tầng tuệ là cách hệ thống của Thượng Tọa Bộ (Theravāda) sau này, đặc biệt được giải thích sâu trong Thanh Tịnh Đạo (Visuddhimagga) của ngài Buddhaghosa. Thực tế, ông Phật không nói “Ê, ta dạy 16 tầng tuệ,” mà Ngài nói các hiện tượng tu tập, rải rác trong nhiều kinh. Hậu thế hệ thống hóa để người học có lộ trình. Tức là “khung” thôi, chứ không phải “khuôn bê tông.”

Nhưng giai đoạn thấy rõ sự diệt (bhanga ñāṇa) thì hầu như thiền sinh Vipassana nào cũng sẽ “đụng” phải, dù họ không phân biệt hay gọi tên. Về thực hành, nắm khung cũng giúp ta không hoảng, không ảo tưởng.

MúcMúc:
Nói vậy em mới ngẫm: Xưa, “ông Phật” dạy “Này chư Tỷ-kheo, hãy quán sát sự sanh diệt của các hành, thấy nó như bong bóng trên mặt nước, như ảo ảnh.” (Đại ý trong Kinh Tương Ưng). Rồi ai quán sâu ắt tự thân cảm nhận. Vậy thì con đường cũ hay con đường sau này – cốt lõi vẫn là quán để thấy tan rã.

Nhân tiện, em thấy hai ta đang to tiếng “tranh luận,” mà rốt cuộc lại thống nhất quan điểm mất rồi. Có gay gắt gì đâu?

Tito:
Gay gắt hả? Anh có “bồi” thêm tí gay gắt nhé: Em hay lạm dụng “khoa học thần kinh” để “có vẻ” biện minh. Nhiều khi lướt qua Reddit hay tạp chí khoa học, em bị cám dỗ “À, não rung thì tuệ rung.” Phải cẩn thận, vì khoa học cũng “vô thường,” liên tục thay đổi mà.

Hoặc em đừng phóng đại “cơ học lượng tử y hệt Phật dạy.” Nói thế dễ bị giới vật lý cười, bảo “chưa chắc.” Bản chất vipassanā là phương pháp quán xét kinh nghiệm chủ quan, còn lượng tử mô tả khách quan. Chúng ta chỉ nên xem đó là gợi ý liên tưởng thôi. Rõ chưa?

MúcMúc:
Em công nhận, anh nói chuẩn. Em đôi lúc “bê” vật lý lượng tử vào thiền dễ trở thành “ngụy khoa học.” Thôi em sẽ tiết chế.

Còn anh, đôi khi anh xua đuổi mấy biểu hiện rung lắc, lạ lùng là “vớ vẩn,” em không hẳn đồng ý. Chúng là dấu hiệu cơ thể xả stress, hay do cường độ quán vô thường dâng cao. Mình ghi nhận chứ đừng vội gạt bỏ. “Ghét” chúng cũng sai, dính mắc chúng cũng sai.

Xong, gay gắt thế đủ chưa?

Tito:
(Phì cười) Đúng rồi, anh chỉ nói đừng sùng bái chúng, chứ anh đâu nói gạt bỏ, haha.

Quay lại “chính đạo” – Tầng tuệ thứ 5. Nếu so sánh metaphor, tầng 4 (Tuệ Sinh Diệt) như “nhìn thấy pháo hoa bắn lung linh, bùm chíu, sinh – diệt.” Tầng 5 (Tuệ Diệt) như “sau lúc pháo hoa rực rỡ, giờ màn đêm ập tới, nhận ra bản chất chỉ còn tàn tro, tắt ngóm.”

Đẹp theo nghĩa ta “vỡ òa” về sự mong manh, song cũng dễ sợ sệt. Từ đó, ai khéo thì tăng trưởng tuệ, ai không khéo thì bị xáo trộn tinh thần.

MúcMúc:
Vậy, kết luận (một cách tạm thời) – Tầng tuệ giác thứ 5 là một giai đoạn trọng yếu trong tiến trình Vipassana. Tác dụng: Giúp hành giả thực chứng vô thường, chuẩn bị cho đoạn đường quán khổ và vô ngã sâu hơn. Các ngộ nhận: (1) lầm tưởng mình đắc gì, (2) sợ hãi hoặc quay lưng, (3) cuồng dính mấy trải nghiệm lạ. Phương pháp: Giữ chánh niệm, quay lại quan sát khách quan, dựa tứ niệm xứ, dưới sự hướng dẫn của thầy. Và đừng “lên mặt” hay “tự ti” gì hết – tất cả còn tiếp tục thay đổi.

Tito:
Quá đầy đủ! Bổ sung một câu cuối: Thực sự, dẫu tuệ diệt có thể “ghê gớm,” song nó cũng tuyệt vời vì cho ta nếm “một góc” của Niết-bàn – tất nhiên đó mới là vô thường, nhưng nó đập tan phần lớn ảo tưởng ta mang bấy lâu. Giống như bão quét, sau bão, ta sẵn sàng đối diện với giai đoạn “bão sau” (tuệ sợ hãi, tuệ chán nản) và bão tan rụi, rồi trời sẽ sáng.

Bàn thế này, em ưng chưa?

MúcMúc:
Em ưng. Lần này em thấy anh nói rất lôi cuốn, “hừng hực” chứ không “bà già”. Đa tạ anh Tito. Em sẽ tiếp tục đào sâu, đặt chân vững qua “tầng thứ 5”, rồi sẵn sàng đương đầu với mấy tầng khổ sắp tới. Hy vọng sớm ngày được hưởng hương vị giải thoát.

Anh ơi, em đói rồi, mình đi ăn phở nhé, rồi về quán tiếp… Bởi “thấy vô thường” không có nghĩa bỏ bữa đâu.

Tito:
Ha ha, nói hay lắm. Tinh thần “vô thường” nhưng bụng vẫn cần lấp. Ok, ta tạm gác cuộc đấu khẩu ở đây. Mai mốt cần, chúng ta lại “lao” vào những chủ đề gai góc khác: tuệ khổ, tuệ vô ngã, v.v. Thôi, đi ăn nào, “hạnh phúc” này cũng sẽ trôi qua, ta cứ tận hưởng trong chánh niệm nghen!