Sự thật không bao giờ dễ chịu. Nó là một chiếc gương trần trụi, phơi bày mọi góc tối của tâm trí mà chúng ta cố lẩn tránh. Thế nhưng, điều cay đắng nhất là: chúng ta tự tạo ra khổ đau của chính mình.
Ham muốn những thứ không bền vững – đồ ăn ngon, quần áo đẹp, nhà cửa sang trọng, địa vị xã hội, kiếm nhiều tiền, được mọi thứ theo ý mình, những lời tán dương phù phiếm – chỉ là cách chúng ta ru ngủ bản thân trong vòng luân hồi bất tận. Cái mà chúng ta gọi là “tôi” thực chất chỉ là một tập hợp ngũ uẩn – sắc, thọ, tưởng, hành, thức – vô thường, mong manh, không có gì đáng để bám víu.
Hãy nhìn sâu vào bản thân mình. Bạn là ai khi không có lời khen? Bạn là gì nếu mất đi những tiện nghi quen thuộc? Chúng ta sống trong nỗi sợ hãi bị bỏ rơi, bị lãng quên, đến mức bấu víu vào mọi thứ – một ánh nhìn thiện cảm, một danh hiệu hão huyền – để tự lừa rằng mình có giá trị. Những điều đó không chỉ đến từ tuổi trẻ, mà ngay cả ở tuổi già, sự sân si vẫn hiện hữu: tranh giành quyền lực trong gia đình, cố chấp với quan điểm của mình, không chấp nhận con cháu sống khác ý mình, hay so bì với bạn bè đồng lứa. Nhưng sự thật là: tất cả những điều đó không làm bạn “ổn”. Chúng chỉ là chiếc mặt nạ che đậy một tâm trí rệu rã, yếu đuối, và đầy lo âu.
Bạn không phải là “người phụ nữ thành đạt”, “người mẹ hoàn hảo”, “người đàn ông mạnh mẽ”, hay “người con ngoan mà ai cũng mong muốn”. Bạn không phải là “ông chủ giàu có”, “người bạn hoàn hảo”, hay “nhà lãnh đạo tài ba”. Bạn chỉ là một vai diễn. Khi bám vào vai diễn áy, bạn biến mình thành con rối, bị giật dây bởi ngũ dục (tiền tài, sắc đẹp, danh vọng, ăn, ngủ) và bát phong (được, mất, khen, chê, khổ, vui, vinh, nhục). Mỗi lần được, bạn cười, mỗi lần mất, bạn đau. Đó là vòng lặp mà bạn không thoát ra nổi.
Thế nhưng, sự thật khắc nghiệt hơn thế: không ai cứu được bạn. Không cha mẹ, không bạn đời, không con cái. Mỗi người đều có nghiệp riêng. Dù bạn cố gắng kiểm soát họ, ép họ sống theo ý bạn, bạn vẫn sẽ thất bại. Và họ cũng vậy với bạn. Tất cả chúng ta đều chỉ là những mắt xích trong chuỗi nhân duyên. Mọi nỗ lực ép buộc chỉ dẫn đến khổ đau.
Nhưng, chính trong sự khắc nghiệt áy, có một cơ hội: buông bỏ. Buông không phải là từ chối trách nhiệm, mà là nhìn rõ bản chất vô thường của mọi thứ. Thế giới này không vận hành theo ý bạn. Và nếu bạn không học cách chấp nhận điều đó, bạn sẽ mãi là nô lệ của những thứ không bao giờ thực sự thuộc về mình.
Bạn muốn tự do? Hãy bắt đầu bằng cách dừng chạy trốn sự thật. Tự do không nằm ở việc có thêm, mà ở việc bớt đi: bớt bám víu, bớt kỳ vọng, bớt ảo tưởng về một “cái tôi” phải được thoả mãn. Đau khổ không phải kẻ thù, mà là người thầy khắc nghiệt. Nó dạy bạn rằng: không thứ gì trên đời này thực sự tồn tại mãi mãi, và đó không phải điều đáng sợ, mà là lối thoát.
Những người tỉnh thức đã nhìn thấy điều này. Họ không cần danh vọng, không cần những bữa ăn xa hoa, không cần sự tán dương của bất kỳ ai. Họ sống giữa đời mà không bị đời trói buộc. Không bị thao tùng bởi ngũ dục, bát phong, họ thực sự tự do. Họ không cần gì, vì họ đã có tất cả: sự an lạc từ việc biết rằng họ không sở hữu bất cứ điều gì – kể cả chính bản thân mình.
Khổ đau là thực tế. Nhưng sống mãi trong khổ đau, đó là lựa chọn. Bạn có thể tiếp tục tìm kiếm những niềm vui chóng tàn, hoặc bạn có thể nhìn thẳng vào sự thật: cuộc đời này không chiều lòng bạn, và điều đó hoàn toàn ổn. Một khi chấp nhận được điều đó, bạn sẽ thấy nhẹ nhàng hơn, không phải vì thế giới thay đổi, mà vì bạn đã ngừng bám víu.
Buông bỏ không dễ. Nó đòi hỏi bạn đối diện với nỗi sợ lớn nhất của mình: rằng bạn chẳng là gì cả. Nhưng trong chính sự “không là gì” áy, bạn sẽ tìm thấy tất cả.